بیمه اتکایی چیست ؟

شاید شما هم گاهی با خود اندیشیده باشید که چطور شرکت های بیمه با وجود پذیرش این همه ریسک ورشکست نمی شوند ، اگر در یک شهر بزرگ زلزله یا سیلی عظیم رخ دهد شرکت های بیمه چگونه تمام خسارت ها را پرداخت میکنند ،مگر سرمایه شرکت های بیمه چقدر است ؟ رمز موفقیت و ماندگاری شرکت های بیمه علاوه بر استفاده بهینه از علم آمار

و احتمالات پدیده ای است به نام بیمه اتکایی . بیمه اتکایی عملی است که به موجب آن شرکت بیمه ، شرکت دیگرییرا به نام بیمه گر اتکایی در نتایج مالی تعهدات بیمه خود به روش های مختلف مشارکت میدهد.

با بیمه اتکایی خطر بین چندین شرکت بیمه در داخل و خارج از کشور تقسیم میگردد ، بنابراین در صورت بروز خسارتی بزرگ وضعیت مالی شرکت بیمه با مخاطره روبرو نخواهد گردید. به عبارت دیگر بیمه اتکایی یعنی تقسیم و توزیع جهانی خطر. لازم به ذکر است که هیچ رابطه حقوقی بین خریداران بیمه با بیمه گر اتکایی وجود ندارد به عبارت دیگر در صورت وقوع خسارت بیمه گذاران با مراجعه به شرکت بیمه خسارت خود را به طور کامل دریافت میکنند و پس از تسویه خسارت شرکت بیمه بر اساس قراردادی که با شرکت بیمه اتکایی داخلی و یا خارجی دارد سهم مشخصی از خسارت پرداخت شده را از آن شرکت دریافت خواهد کرد و بیمه گذاران حق مراجعه مستقیم به بیمه گر اتکایی را ندارند. (البته در برخی بازارهای بیمه به ویژه آمریکا با استفاده از کلوز خاصی به نام cut through بیمه گذار این حق را بدست می آورد که چنانچه بیمه گر صادر کننده بیمه نامه دچار مشکلات مالی یا اعسار گردد و از پرداخت خسارت عاجز گردد میتواند مستقیما برای دریافت خسارت به بیمه گر اتکایی مراجعه کند )

انواع مختلف قرارداد های بیمه اتکایی :

۱- بیمه اتکایی اختیاری (Facultative Reinsurance):  بیمه اتکایی اختیاری نوعی از عملیات اتکایی است که در آن عملیات بیمه اتکایی مورد به مورد و برای هر ریسک به طور جداگانه انجام میشود

۲- بیمه اتکایی قراردادی ( Treaty Reinsurance): بیمه اتکایی قراردادی نوعی از عملیات بیمه اتکایی است که بر اساس قرارداد برای مدت محدود و یا نامحدود بین بیمه گر واگذارنده و بیمه گر اتکایی انجام میشود

۳- بیمه اتکایی اختیاری اجباری ( Facultative / Obligatory): بیمه اتکایی اختیاری اجباری که به آن بیمه اتکایی باز ( open cover ) گفته میشود بدین صورت است که بیمه گر واگذارنده در واگذاری رسیک های خود در محدوده قرارداد اختیار داشته لیکن در صورت واگذاری بیمه گر اتکایی ملزم به پذیرش آن می باشد به عبارت دیگر این قرارداد باز بوده و هر زمان که بیمه گر واگذارنده نیاز به پوشش اتکایی داشته باشد از آن استفاده نموده با این آسودگی خیال که بیمه گر اتکایی مجبور به قبول آن خواهد بود

۴- بیمه اتکایی به روش صندوق ( Reinsurance Pool ) : در این روش تعدادی از شرکت های بیمه در یک کشور و یا در یک منطقه صندوقی را تشکیل میدهند و تمام یا بخشی از پرتفوی خود را بصورت قرارداد مشارکت و یا مازاد سرمایه به این صندوق واگذار مینمایند این صندوق مجموعه قبولی خود از شرکت های بیمه عضور را مجددا با توجه به دو فاکتور میزان واگذاری هر یک از اعضا و سودآوری پرتفوی واگذار شده بین آنها تقسیم میکند . در چنین شرایطی با تقسیم و توزیع خطرات بیمه شده بین شرکت های عضو صندوق میزان آسیب پذیری این شرکت ها کاهش مییابد .صندوق بیمه اکو (eco ) از جمله نمونه های صندوق های اتکایی است. 

اشکال مختلف بیمه های اتکایی از نظر فنی :

۱- بیمه اتکایی نسبی ( Proportional Treaty ) بیمه اتکایی نسبی نوعی از قراردادهای اتکایی است که در آن بیمه گر اتکایی به همان نسبتی که حق بیمه دریافت میکند در پرداخت خسارت با بیمه گر واگذارنده مشارکت میکند .

انواع قراردادهای بیمه اتکایی نسبی عبارتند از :

الف : قراردادهای اتکایی نسبی مشارکت ( Quota Share Treaty) ساده ترین نوع از قرارداد های اتکایی است که بیمه گر واگذارنده درصد ثابتی از پرتفوی بیمه ای خود را در یک رشته به بیمه گر اتکایی واگذار میکند و بیمه گر اتکایی نیز متعهد میشود که معادل همان درصد خسارت های وارده به اورا جبران نماید .

ب : قراردادهای اتکایی نسبی مازاد سرمایه ( Surplus Treaty) به موجب این قرارداد بیمه گر واگذارنده بخشی از سرمایه هر بیمه نامه یا ریسک را که در حد توان مالی خود باشد نگهداری و مازاد آنرا به بیمه گر اتکایی واگذار می نماید .

۲- بیمه اتکایی غیر نسبی ( Non Proportional Treaty ) در این نوع قرارداد بر خلاف بیمه اتکایی نسبی رابطه ای بین دریافت حق بیمه و تعهد بیمه گر اتکایی وجود ندارد بعبارت دیگر نسبتی بین حق بیمه پرداختی و خسارت دریافتی نیست به همین دلیل به آن بیمه اتکایی غیر نسبی می گویند . در این نوع قرارداد بیمه گر اتکایی با دریافت درصد مشخصی از پرتفوی بیمه گر واگذارنده تعهد می نماید در صورتیکه خسارت وارد به او از مبلغ معینی که در قرارداد توافق شده است تجاوز نمود مازاد آن را پرداخت نماید . نظر به اینکه مبنای عمل در این نوع قرارداد خسارت بیمه نامه ها می باشد به آن بیمه اتکایی خسارتی نیز گفته میشود.

انواع قرارداد اتکایی غیر نسبی عبارتند از :

الف : قرارداد اتکایی مازاد خسارت ( Excess of loss Treaty ) در این قرارداد بیمه گر واگذارنده مبلغ مشخصی از هر خسارت را نگهداری و مازاد آن را تا حد معینی به بیمه گر اتکایی واگذار مینماید در این روش بیمه گر واگذارنده نسبت به مازاد مبلغی از خسارت در هر ریسک که خود توان جبران آن را ندارد مورد حمایت قرار میگیرد . در قرارداد مازاد خسارت بیمه گر اتکایی با دریافت درصد معینی از حق بیمه پرتفوی مورد نظر تعهد مینماید در صورتیکه خسارت برای هر ریسک و یا در هر حادثه (حسب نوع قرارداد ) از مبلغ مشخصی تجاوز نمود مازاد آن را پرداخت نماید که البته این مازاد نیز دارای سقف معینی است .

ب : قرارداد اتکایی مازاد زیان در مدت معین ( Stop Loss ) در شرایطی که بیمه گر واگذارنده نگران نتایج وخیم عملیات بیمه ای خود در طول یک زمان معین باشد این پوشش بیمه گر واگذارنده را مورد حمایت قرار میدهد . به موجب این قرارداد در صورتیکه مجموع خسارت در طول یک زمان مشخص از درصد معینی از مجموع حق بیمه ها در همان مدت تجاوز نماید مازاد آن را تا درصد معین بیمه گر اتکایی می پردازد .

به طور مثال بیمه گر اتکایی تعهد می نماید در صورتیکه مجموع خسارت های بیمه گر واگذارنده در طول مدت معین از ۹۰% کل حق بیمه های دریافتی در همان مدت تجاوز نمود مازاد آن را تا ۱۵۰% بپردازد با توجه به این مثال در صورتیکه مجموع خسارت بیمه گر واگذارنده در مدت قرارداد ۱۲۰% کل حق بیمه شده باشد تعهد بیمه گر واگذارنده ۹۰ % و بیمه گر اتکایی ۳۰ % خواهد بود

نتیجه 

هر شرکت بیمه با توجه به میزان سرمایه ، قدمت فعالیت ، نوع پرتفوی بیمه ای ، منطقه جغرافیایی فعالیت ، دانش فنی مدیران ،استراتژی های بازاریابی میتواند بر اساس منافع خود با انتخاب انواع قراردادهای بیمه اتکایی علاوه بر اینکه از عملیات بیمه گری منتفع می گردد در حاشیه امنیت نیز قرار بگیرد . در قالب چنین قراردادهایی شرکت های بیمه این قابلیت و توانایی را پیدا میکنند تا سرمایه های کلان جامعه را تحت پوشش انواع خطرات قرار دهند و با ایجاد اطمینان و آرامش برای سرمایه گذاران موجبات سرمایه گذاری و توسعه پایدار کشور را فراهم نمایند . جبران خسارت های ناشی از زلزله های بزرگ و یا سیل های ویرانگر از طریق شرکت های بیمه و با استفاده از ظرفیت بیمه های اتکایی به سادگی امکان پذیر است صنعت بیمه کشور با قدمتی نزدیک به یک قرن و بهره مندی از انبوهی از متخصصان مسلط به علوم آمار ، احتمالات ، ریاضی ، حقوق ، حسابداری ، کامپیوتر ،مدیریت و …تکیه گاهی مطمئن برای سرمایه های جامعه بوده ،هست و خواهد بود .